مناطق انتشار و فنولوژی زنبورهای پارازیتوئید سپردار واوی پسته lepidosaphes pistaciae home: diaspididae در استان اصفهان

سپردار واوی پسته یکی از آفات مهم در مناطق پسته کاری کشور در باغ های سمپاشی شده است. در اصفهان روی سپردار واوی پسته سه گونه پارازیتویید و هایپرپارازیتویید به نام های coccobius testaceus (masi) (پارازیتویید داخلی)، zaomma iambinus (walker)(هایپرپارازیتویید) و aphytis sp (پارازیتویید خارجی) گزارش شده ولی مطالعه خاصی روی بیولوژی و اهمیت آن ها صورت نگرفته بود. این مطالعه با هدف تعیین پراکنش این گونه ها در استان اصفهان، بررسی فنولوژی این پارازیتوییدها نسبت به میزبان و اهمیت نسبی آن ها اجرا گردید. برای تعییت مناطق پراکنش این گونه ها از 5 منطقه پسته کاری اصفهان نمونه برداری و حضور یا عدم حضور گونه های گزارش شده در این مناطق و احتمال وجود گونه های دیگر بررسی و به موازات آن بعضی خصوصیات مورفولوژیک آن ها در مراحل مختلف رشد به منظور تفکیک نمونه ها از یکدیگر مطالعه گردید. بررسی فنولوژی پارازیتوییدها (با تاکید روی بررسی گونه غالب c. testaceus) نسبت به میزبان و وضعیت رشدی شپشک های میزبان، در سال 1382 در یک باغ و در سال 1383 در دو باغ انجام شد. نمونه برداری ها بصورت هفتگی بود. بررسی مراحل رشدی پارازیتوییدها و میزبان روی سطوح مشخصی از شاخه ها، برگ ها و در مواردی روی یک صد عدد میوه و یا یک صد عدد سپر شپشک صورت گرفت. از تله های چسبنده زرد رنگ برای بررسی تغییرات فصلی جمعیت حشرات کامل پارازیتویید استفاده شد. برای ردیابی پوره های سن یک شپشک از نوارهای چسبنده استفاده شد. از پنج منطقه در سه منطقه وجود سه گونه پارازیتویید که قبلا گزارش شده بود، تایید شد و یک گونه هایپرپارازیتویید دیگر بنام alberus sp نیز جمع آوری گردید. در بررسی فنولوژی این گونه ها معلوم شد که گونه c. testaceus زمستان را بصورت لاروهای سنین اولیه داخل بدن شپشک ماده میزبان سپری می کند. اواخر زمستان لاروها رشد خود را روی ماده های تخمریزی نکرده از سر گرفته و حشرات کامل آن ها اوایل بهار خارج می شوند و پس از آن یک دوره رشد و نمو کامل پارازیتویید روی ماده های در حال تخمریزی نسل زمستان گذران شپشک کامل می کنند. حشرات کامل خارج شده در اواخر بهار، روی شپشک های نسل تابستانه مستقر روی برگ، شاخه و میوه تا پایان آبان ماه سه دورهفعالیت قابل تفکیک از هم داشتند. افراد نر این پارازیتویید بصورت لارو کامل زمستان گذرانی کردند. رشد و نمو افراد نر بصورت هایپرپارازیتویید خارجی روی لاروهای کامل و شفیره های ماده خودی و گونه های دیگر زنبور روی شپشک واوی پسته فعال بودند. صورت گرفت. بنظر رسید پارازیتویید خارجی نیز مانند گونه پارازیتویید داخلی پنج دوره فعالیت در سال دارد ولی مطالعات تکمیلی جهت بررسی این گونه توصیه می گردد. گونه z. lambinus بصورت هایپرپارازیتویید داخلی روی لاروهای کامل و بندرت روی شفیره های پارازیتویید داخلی و همچنین روی لاروهای پارازیتویید خارجی تغذیه می کرد. گونه alberus sp بصورت هایپرپارازیتویید خارجی روی لارو کامل و شفیره های جنس نر و ماده پارازیتویید داخلی رشد و نمو کرد. در صد پارازیتیسم پارازیتویید داخلی در آخر فصل روی نسل زمستان گذران شپشک به حدود 35-50 در صد، روی نسل تابستانه شپشک مستقر روی برگ به حدود 60 درصد، روی میوه 90درصد و روی شاخه رشد سال جاری به حدود 70 درصد رسید. درصد پارازیتیسم پارازیتویید خارجی روی برگ حدود 60 درصد بود. درصد کل هایپرپارازیتیسم روی پارازیتویید داخلی روی نسل زمستان گذران شپشک حدود 15 درصد و روی نسل تابستانه شپشک 15 تا 30 درصد بود. بنظر می رسد گونه پارازیتویید داخلی با داشتن پنج دوره فعالیت قابل تفکیک (احتمال پنج نسل) روی دو نسل شپشک واوی پسته در طول سال، داشتن همزمانی مناسب از نظر فعالیت با حضور و فراوانی میزبان و درصد نسبتا بالای پارازیتیسم در تراکم کم میزبان می تواند عامل مهمی در حفظ تعادل جمعیت شپشک واوی پسته باشد. وجود دو گونه هایپرپارازیتویید و پارازیتیسم بوسیله افراد خودی برای تولید افراد نر و همچنین تقابل پارازیتویید داخلی با پازرازیتویید خارجی و یک گونه شکارگر cybocephalus fodori minor که از شپشک هار پارازیته هم تغذیه می کند احتمالا می تواند بعنوان عوامل منفی در این سیستم میزبان-پارازپتویید برای کنترل شپشک واوی پسته در تراکم بالا معرفی گردند.